Πολλές είναι οι εταιρείες που μπαίνουν στον πειρασμό να αποκτήσουν διευθύνσεις email, καθ’ οιοδήποτε τρόπο, με σκοπό την προώθηση των δραστηριοτήτων τους. Πολλές φορές μάλιστα, χρησιμοποιούν ως επιχείρημα ότι οι διευθύνσεις αντλήθηκαν από δημόσιο κατάλογο. Πότε όμως αυτή η επεξεργασία είναι νόμιμη και πότε παράνομη;

Ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) θέτει συγκεκριμένες προϋποθέσεις προκειμένου η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ενός φυσικού προσώπου (υποκειμένου των δεδομένων) να είναι νόμιμη. Μεταξύ των νομικών βάσεων επεξεργασίας που ορίζονται στο άρθρο 6 του ΓΚΠΔ περιλαμβάνεται και η συναίνεση – συγκατάθεση του υποκειμένου στην επεξεργασία.

Ειδικότερα, ως συγκατάθεση νοείται η σαφής δήλωση του υποκειμένου των δεδομένων, η οποία συνίσταται στην ελεύθερη, συγκεκριμένη, ρητή και εν πλήρει επιγνώσει ένδειξη της συμφωνίας αυτού υπέρ της επεξεργασίας των δεδομένων που το αφορούν.

Ο ΓΚΠΔ εξειδικεύει τον τρόπο που πρέπει να χορηγείται η συγκατάθεση προβλέποντας μια σειρά από προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται σωρευτικά:

(α) Η συγκατάθεση θα πρέπει να δίδεται ελεύθερα, γεγονός που προϋποθέτει ότι το υποκείμενο των δεδομένων έχει αληθινή και ελεύθερη επιλογή ενώ είναι σε θέση να αρνηθεί ή να αποσύρει τη συγκατάθεσή του χωρίς να ζημιωθεί. Για τη διατύπωση ελεύθερης βούλησης για παροχή συγκατάθεσης το υποκείμενο θα πρέπει να μην απειλείται, εξαπατάται ή πλανάται.

(β) Το υποκείμενο των δεδομένων πρέπει να συμφωνεί στην επεξεργασία κατά τρόπο συγκεκριμένο, δηλαδή αναφορικά με έναν εξειδικευμένο σκοπό επεξεργασίας και όχι γενικά και αόριστα. Συνεπώς, η συγκατάθεση θα πρέπει να καλύπτει το σύνολο των δραστηριοτήτων επεξεργασίας που διενεργείται για τον ίδιο σκοπό ή για τους ίδιους σκοπούς. Αυτό σημαίνει πώς όταν η επεξεργασία έχει πολλαπλούς σκοπούς, το υποκείμενο των δεδομένων θα πρέπει να συγκατατίθεται μεμονωμένα για κάθε έναν από αυτούς τους σκοπούς έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η διαφάνεια και η δυνατότητα ελέγχου της επεξεργασίας των δεδομένων. Μία “γενική” συγκατάθεση στην επεξεργασία των δεδομένων του ενδέχεται να περιελάμβανε σκοπούς επεξεργασίας που αν το υποκείμενο είχε αντιληφθεί, πιθανότατα δεν θα είχε συναινέσει.

(γ) Ο υπεύθυνος επεξεργασίας θα πρέπει να παρέχει στο υποκείμενο των δεδομένων όλες τις απαραίτητες πληροφορίες σε απλή και κατανοητή γλώσσα. Μακροσκελή κείμενα με ακατανόητες εκφράσεις δεν θεωρούνται πως πληρούν αυτήν την προϋπόθεση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι συνήθεις όροι πολιτικής απορρήτου τους οποίους ο χρήστης – υποκείμενο των δεδομένων δεν διαβάζει αλλά συναινεί για να προχωρήσει πχ στη χρήση της εφαρμογής. Μεταξύ των πληροφοριών που θα πρέπει να γνωστοποιούνται στο υποκείμενο των δεδομένων είναι η ταυτότητα του υπεύθυνου επεξεργασίας, η κατηγορία των προς συλλογή και επεξεργασία δεδομένων και η ύπαρξη του δικαιώματος ανάκλησης της συναίνεσης.

(δ) Το υποκείμενο των δεδομένων πρέπει να συμφωνεί στην επεξεργασία κατά τρόπο ρητό και σαφή, δηλαδή με δήλωση ή με σαφή θετική ενέργεια (πχ με συμπλήρωση τετραγωνιδίου κατά την επίσκεψη σε ηλεκτρονική ιστοσελίδα, με γραπτή ή προφορική δήλωση κλπ). Εξ αντιδιαστολής λοιπόν συνάγεται ότι τα προσυμπληρωμένα τετραγωνίδια, η αδράνεια ή η σιωπή δεν συνεπάγονται νόμιμη συναίνεση στην επεξεργασία.

(ε) Η δήλωση συγκατάθεσης θα πρέπει να παρέχεται σε χρόνο πρότερο της επεξεργασίας. Ως εκ τούτου, ο υπεύθυνος επεξεργασίας θα πρέπει να διατυπώνει εκ των προτέρων το αίτημα για τη συγκατάθεση προς το υποκείμενο των δεδομένων και όχι εκ των υστέρων.

Πραγματοποίηση μη ζητηθεισών επικοινωνιών με οποιοδήποτε μέσο ηλεκτρονικής επικοινωνίας.

Το ζήτημα της πραγματοποίησης μη ζητηθεισών επικοινωνιών με οποιοδήποτε μέσο ηλεκτρονικής επικοινωνίας, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, για σκοπούς απευθείας εμπορικής προώθησης προϊόντων ή υπηρεσιών και για κάθε είδους διαφημιστικούς σκοπούς, ρυθμίζεται στο άρθρο 11 του ν. 3471/2006 για την προστασία προσωπικών δεδομένων στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, μία τέτοια επικοινωνία επιτρέπεται μόνο εφόσον το υποκείμενο των δεδομένων συγκατατεθεί εκ των προτέρων ρητώς. Κατ’ εξαίρεση, σύμφωνα με το άρ. 11 παρ. 3 του ν. 3471/2006, τα στοιχεία επαφής ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που αποκτήθηκαν νομίμως, στο πλαίσιο της πώλησης προϊόντων ή υπηρεσιών ή άλλης συναλλαγής, μπορούν να χρησιμοποιούνται για την απευθείας προώθηση παρόμοιων προϊόντων ή υπηρεσιών του προμηθευτή ή για την εξυπηρέτηση παρόμοιων σκοπών, ακόμη και όταν ο αποδέκτης του μηνύματος δεν έχει δώσει εκ των προτέρων τη συγκατάθεσή του, υπό την προϋπόθεση ότι του παρέχεται κατά τρόπο σαφή και ευδιάκριτο η δυνατότητα να αντιτάσσεται, με εύκολο τρόπο και δωρεάν, στη συλλογή και χρησιμοποίηση των ηλεκτρονικών του στοιχείων και αυτό κατά τη συλλογή των στοιχείων επαφής, καθώς και σε κάθε μήνυμα, σε περίπτωση που ο χρήστης αρχικά δεν είχε διαφωνήσει σε αυτήν τη χρήση.

Πότε η συλλογή διευθύνσεων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι παράνομη;

Η χρήση διευθύνσεων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για την αποστολή διαφημιστικών μηνυμάτων ή για την εμπορία των διευθύνσεων αυτών είναι παράνομη όταν αυτές συλλέγονται:

Με αγορά ή δωρεάν προμήθεια λιστών ηλεκτρονικών διευθύνσεων από εταιρείες ή οργανισμούς που έχουν συλλέξει τις διευθύνσεις με τρόπο παράνομο και αθέμιτο, δηλαδή χωρίς την προηγούμενη ενημέρωση και συγκατάθεση των κατόχων των ηλεκτρονικών διευθύνσεων. (Απόφαση 83/2009 της Αρχής για περισσότερες πληροφορίες).

Από καταλόγους που δεν έχουν συσταθεί για το σκοπό της απευθείας εμπορικής προώθησης ή κάθε άλλου είδους διαφήμισης και τα πρόσωπα που περιέχονται σε αυτούς δεν έχουν δώσει τη συγκατάθεση τους για τη λήψη τέτοιας μορφής ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Παραδείγματα αποτελούν οι κατάλογοι των επαγγελματικών ενώσεων, των σωματείων, συλλόγων, κατάλογοι εκθέσεων (π.χ. συγκεκριμένων επαγγελματικών κλάδων, οι κατάλογοι στοιχείων επαφής συνδρομητών ), κ.λπ.

Μέσω Διαδικτύου (harvesting), όπως από χώρους συζητήσεων (forums), ιστολόγια (blogs), ιστοσελίδες (π.χ. όταν περιέχουν ηλεκτρονικές διευθύνσεις χρηστών ή κοινών διευθύνσεων επαφής εταιριών τύπου «[email protected]», «[email protected]»), υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, ενημερωτικές λίστες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (mailing lists), διαδικτυακές υπηρεσίες πληροφοριών καταλόγου (white yellow pages), κ.ά. Αυτά ισχύουν, ανεξαρτήτως εάν η συλλογή διευθύνσεων πραγματοποιείται χειροκίνητα ή αυτόματα (π.χ. μέσω προγραμμάτων αράχνης (web crawlers)).

Από τρίτους, για παράδειγμα από άτομα που δίνουν τις διευθύνσεις φίλων τους χωρίς την προηγούμενη ενημέρωση και συγκατάθεση των φίλων

Συνεπώς, δεν έχει καμία σημασία εάν τα στοιχεία τους βρίσκονται σε δημόσιο κατάλογο (παράδειγμα: λίστα email από κατάλογο του Δικηγορικού Συλλόγου), καθότι ο κατάλογος δεν έχει συσταθεί για το σκοπό της απευθείας εμπορικής προώθησης ή κάθε άλλου είδους διαφήμισης και τα πρόσωπα που περιέχονται σε αυτούς δεν έχουν δώσει τη συγκατάθεση τους για τη λήψη τέτοιας μορφής ηλεκτρονικής επικοινωνίας.